Wat zijn de zeven primaire emotionele systemen van Jaak Panksepp?

| door Sjoerd Valkering

Jaak Panksepp, een Ests-Amerikaanse neurowetenschapper, heeft een theorie ontwikkeld over de basis emotionele systemen van de hersenen, die hij beschreef in zijn werk over affectieve neurowetenschap. Volgens Panksepp zijn er zeven primaire emotionele systemen, die elk een specifieke set van neurale netwerken en responsen omvatten. Deze systemen zijn fundamenteel voor het gedrag en de emotionele ervaringen van zoogdieren, inclusief mensen. De zeven emotionele systemen zijn:

  1. ZOEK: Dit systeem is verbonden met het zoeken naar hulpbronnen en het verkennen van de omgeving. Het motiveert dieren (inclusief mensen) om hun omgeving te verkennen en voedsel, water en kansen te zoeken.
  2. PANIEK/VERDRIET: Dit systeem is gerelateerd aan gevoelens van eenzaamheid en verdriet. Het wordt geactiveerd door sociale isolatie en kan leiden tot gedrag dat gericht is op het herstellen van sociale banden.
  3. WOEDE: Dit systeem reguleert agressie en woede. Het wordt getriggerd door frustraties of bedreigingen en kan resulteren in defensieve of aanvallende reacties.
  4. VREES: Angst helpt dieren gevaren te vermijden. Het activeert de fight-or-flight-respons en helpt bij het herkennen en reageren op bedreigingen voor overleving.
  5. LUST: Dit systeem bevordert seksuele gedragingen en voortplanting. Het is gerelateerd aan attractie en voortplantingsrituelen.
  6. ZORG: Dit systeem is gekoppeld aan de zorg voor nakomelingen. Het stimuleert ouders om voor hun jongen te zorgen, wat essentieel is voor de overleving van de soort.
  7. SPEL: Het speelsysteem stimuleert speelgedrag, wat belangrijk is voor het leren van sociale vaardigheden en grenzen. Spelen heeft ook een functie in het ontwikkelen van fysieke en cognitieve vaardigheden.

Deze systemen zijn niet alleen fundamenteel voor het begrijpen van dierlijk gedrag, maar hebben ook implicaties voor het begrijpen van menselijke emoties en psychopathologie.

De theorie van Jaak Panksepp over de primaire emotionele systemen heeft invloed gehad op de psychologie door een diepgaand begrip te bieden van de neurale basis van emoties. Door emoties te koppelen aan specifieke hersenstructuren en -functies, heeft Panksepp's werk geholpen om de soms vage concepten van emoties concreter te maken. Dit heeft onderzoekers in staat gesteld om de biologische onderbouwing van emotionele ervaringen en gedragingen te verkennen, wat bijdraagt aan een meer holistisch begrip van menselijk gedrag. Zijn benadering heeft ook licht geworpen op hoe basale emoties evolutionair gezien zijn ontwikkeld om aanpassing en overleving te bevorderen, en biedt daarmee een raamwerk voor het bestuderen van emotionele stoornissen.

Panksepp's ideeën hebben verder praktische implicaties voor de behandeling van psychologische aandoeningen. Door het begrijpen van de neurale routes die bij bepaalde emoties betrokken zijn, kunnen gerichtere therapeutische technieken ontwikkeld worden. Zo biedt zijn werk inzicht in hoe interventies zoals medicatie of psychotherapie de hersenactiviteit kunnen beïnvloeden en daarmee de emotionele toestand van een persoon kunnen verbeteren.

Bijvoorbeeld, in de behandeling van depressie, waar het PANIEK/VERDRIET-systeem mogelijk overactief is, kunnen therapieën ontworpen worden om dit systeem te reguleren. Panksepp's benadering moedigt dus een integratie aan van neurobiologische inzichten met psychologische en therapeutische praktijken, wat de weg effent voor verbeteringen in zowel de diagnostiek als de behandeling van emotionele en psychische stoornissen.

Video: Presentatie van Jaak Panksepp

Lees het artikel op de mobiele website

Net binnen

Bekijk meer artikelen