Onlangs is de documentaire-film Stutz (2022) op Netflix verschenen. Deze film gaat over psychiater Phil Stutz (73) en hoe hij patiënten probeert beter te maken. Acteur Jonah Hill is zijn patiënt en tevens de maker van de film, wat een interessante en complexe dynamiek geeft aan de documentaire-film.
Voor leken van therapie geeft Stutz op één of andere manier een beeld van hoe therapie kan zijn en wat voor dingen je kan leren. Echter, de bromance tussen Hill en Stutz, is niet representatief voor hoe de meeste relaties zullen zijn tussen therapeuten en patiënten. Hier schuilt het gevaar ook van de film, dat te veel mensen gaan verwachten dat ze ook zo'n relatie krijgen met hun therapeut.
Stutz is sterk authentiek en geeft, omdat de film over hem moet gaan, zich behoorlijk bloot. Waarschijnlijk doet hij dit ook met andere patiënten, maar de meeste therapeuten kennen toch een vorm van professionele distantie.
De psychiater die lijdt aan Parkinson heeft een persoonlijke band opgebouwd met Hill over de jaren heen. Ze delen dat ze allebei grappen maken en dat ze soms spijkerhard hier in zijn. Stutz zegt op een gegeven moment dat hij 'de moeder van Hill heeft geneukt', terwijl ze een dag later op bezoek komt om over de therapie te praten van haar zoon.
De film draait om de tools van Stutz die hij geeft aan zijn patiënten, in dit geval Hill. Het allereerste advies die hij geeft is om fit te worden en de fysieke huishouding op orde te hebben. Dat betekent goed eten, goed slapen en veel bewegen. Volgens Stutz gaat 85 procent van zijn patiënten vooruit door deze levenstijl-tips op te volgen.
Vervolgens geeft hij verschillende tools mee, waaronder dat ieder persoon last heeft van Project X. Dit betekent dat je pijn en onzekerheid krijgt in je leven en dat je hard moet blijven werken. Hier kom je nooit onderuit. Het gaat om hoe mensen daar mee omgaan. Of je het kan accepteren en of je kan blijven werken aan jezelf in plaats van dat je gaat klagen en in het moeras beland.
Ook spreekt hij over de schaduw, of mensen wel of niet open staan voor hun verdrongen karaktereigenschappen. Opvallend is dat Stutz behoorlijk spiritueel is en hij spreekt zelfs een keer over reïncarnatie. Of dit verstandig is voor beginnende patiënten, die ook de film zien, is de vraag. Net als die visualisatie-oefeningen begeeft hij zich lichtelijk op glad ijs.
Dat de film vermakelijk is staat buiten kijf. Het is een intrigerende relatie tussen Stutz en Hill. Zijn manier van therapie geven gaat er echter niet bij iedereen in, zo ook bij psycholoog James Davies. 'Het hangt er van af wat je wil meten om te beoordelen of Stutz een goede therapeut is', begint Davies als Vice hem vraagt wat hij van de film vindt.
'Stutz verwerpt veel dat wordt geassocieerd met goed therapeutisch werk - houden van grenzen, geen advies geven en geen gebruiken maken van niet wetenschappelijk geteste methoden. Maar op andere meetmethoden - bijvoorbeeld een goede relatie opbouwen met de patiënt, samen doelen stellen en begrip en empathie tonen - scoort hij wel heel goed. Hier kan een debat over gevoerd worden', aldus Davies.
De psycholoog legt ook nog uit waarom vrienden worden met de patiënt, zoals bij Stutz en Hill wel het geval is, gevaarlijk kan zijn. 'Er is uitgebreide literatuur bekend waarom het standaard therapeutische kader werkt. Het genereert veiligheid en beschermt patiënten voor grove therapeuten. Het faciliteert dat patiënten zelf relaties vinden in hun eigen leven in plaats van met de therapeut als betaalde vriend omgaan. Ik heb vertrouwen in deze literatuur.'
Ook het geven van tips kan niet goed gaan in therapie. 'Er zijn goede psychologische redenen om geen concrete tips te geven. Het neemt aan dat we het beter weten, dat we macht over de patiënt hun leven krijgen (want na een tijdje machteloosheid kan veroorzaken) en het kan de mate van afhankelijkheid voeden (ze leren om ons te volgen in plaats van op hun eigen instincten te vertrouwen). Afgezien van crisissituaties leren psychologen om niet in een machtspositie te komen omdat dit op lange termijn schadelijk kan zijn', verklaart Davies.
Tot slot - spoileralert - is psychologisch gezien de relatie tussen Stutz en zijn moeder erg boeiend. Zijn moeder 'heeft altijd een hekel aan mannen gehad'. Stutz vertelt dat hij op zijn dertiende realiseerde 'dat hij ook een man is'. Dat geklaag van zijn moeder over mannen in het algemeen heeft er volgens hem voor gezorgd dat hij 'altijd bang is dat vrouwen hem niet vertrouwen in liefdesrelaties'.
Als Stutz in de film vertelt dat hij al 40 jaar een knipperlicht-relatie heeft met een vrouw doet dit pijn bij de gevoelige en zeer betrokken Hill, die erg sterke vragen kan stellen. Hij ziet zelfs dat Stutz met grappen het onderwerp probeert weg te moffelen. 'Geen comedy-show nu', grijpt hij enigszins lachend in. 'Wij hebben allebei hetzelfde probleem, we maken grappen als het emotionele onderwerpen zijn', denkt de psychiater met hem mee.
Maar Hill weet hem toch te raken door vast te stellen dat zijn onzekerheid hem er van weerhoud om door te pakken en wél een serieuze relatie aan te gaan met de vrouw. Aan het eind van de film laat Stutz ook weten dat hij heeft doorgepakt. Hij moet over een enge drempel, maar hij weet zelf maar al te goed dat hij hier overheen zal moeten, net als dat hij zijn patiënten altijd iets soortgelijks leert.
'Jij bent ook maar een mens met problemen', constateerde Hill niet voor niks eerder in de film.
Recensie film Stutz (2022): ⭐⭐⭐ (3/5 sterren)
Lees het artikel op de mobiele website