Het boek 'Leven zonder angst' van Alexander Lowen gaat grotendeels over het Oedipus-complex, in de wereld geholpen door Sigmund Freud. Lowen, leerling van Wilhelm Reich, blijkt een groot fan van het Oedipus-complex te zijn. Sterker nog, hij legt het meteen naast neurose.
Iemand die het Oedipus-probleem niet goed heeft doorstaan, of te veel gevoelens hier in heeft onderdrukt, wordt volgens hem neurotisch. 'Ik ben het met Reich eens', schrijft Lowen. 'Het Oedipus-complex verdwijnt door verdringing als bewust verschijnsel, maar wordt dan in het onbewuste actief.'
En even later: 'Pogend het lot van Oedipus te ontkomen wordt de moderne mens neurotisch. De neurose bestaat uit het verlies van de volledige orgastische potentie (een term van Reich, red.) en uit de vorming van een karakterstructuur die het moderne individu aan een materialistische, macht georiënteerde cultuur en bourgeois-waarden bindt.'
Bij de keuze van de partner speelt het Oedipus-complex volgens Lowen een rol. Zo is hij er sterk van overtuigd dat de man een vrouw kiest die op zijn moeder lijkt en vice versa. Dat is in de hedendaagse literatuur van de psychologie ook geen ongebruikelijke redenering. Maar het wordt wel interessant als je het Oedipus-complex erbij meeneemt.
Overigens geeft Lowen ook toe dat bijna niemand zich 'zijn seksuele gevoelens voor zijn vader of moeder kan herinneren' (of misschien wel wil herinneren, red.). 'Zonder het zich bewust te zijn zoeken vele mannen een vrouw die ze aan hun moeder doet herinneren en ten opzichte waarvan ze een kinderlijke of passieve houding aannemen'. En verderop: 'Onbewust trouwt iedere man met zijn moeder en iedere vrouw met haar vader.'
Lowen geeft er een paar voorbeelden uit zijn praktijk bij die bijzonder diep gaan. Omdat iemand, genaamd Bill, om 'de Oedipale situatie' op te lossen een groot deel van zijn seksualiteit had onderdrukt, kon hij volgens Lowen geen vrouw benaderen. 'Hij was seksueel te onzeker', schrijft Lowen. Hij kon daardoor alleen maar 'een kind-vrouw' kiezen, een vrouw die codependent is.
Maar daarmee komt Bill uiteindelijk in de problemen. Hij is er dan zeker van dat de vrouw afhankelijk van hem is. Hij kon een vaderfiguur voor haar zijn, haar gerust stellen, maar van binnen was hij nog een jongetje dat het Oedipus-complex niet had opgelost. En dan komt het: 'Als jongetje moest hij wel een niet-orgastische vrouw kiezen, wat slechts zijn mislukking als man bevestigde'. En daarmee was Bill weer terug in de neurose.
Dat hij het Oedipus-complex niet op heeft gelost, zorgt ervoor dat hij in bed met vrouwen een schuldgevoel over houdt. Dit schuldgevoel was bedoeld voor zijn moeder, voor wie Bill zijn seksuele gevoelens niet mocht hebben, de aard van het Oedipus-complex. Zo is de cirkel rond.
Er is overigens een wetenschappelijk bewijs voor het Oedipus-complex. Dit speelde vooral onder Freud, Reich en dus bij Lowen, maar daarna is het naar de achtergrond verdrongen. Evolutionaire psychologen Martin Daly en Margo Wilson publiceerden in 1988 in het boek Homicide dat ze geen bewijs vonden voor het Oedipus-complex bij mensen.
- Meer boeken getipt door IndeSpiegel.nl
Lees het artikel op de mobiele website