Ronald Fairbairn heeft er een mooi woord voor: the moral defense. Dit betekent dat een kind zichzelf de schuld geeft van (emotionele) mishandeling door ouders. Het is jouw schuld dat er geen goede band is met de primaire verzorger.
Dit 'moet een kind wel doen', want het kind is afhankelijk van de ouders en als de ouders als slechterik worden gezien, dan heeft het kind een probleem om te overleven. Dus als er gekozen moet worden tussen wie slecht is, de ouder of het kind, dan is het kind gedwongen om zichzelf aan te pakken.
Die schuld die dan ontstaat, wat zich uiteindelijk ontaard in toxische schaamte, die blijft in een persoon zitten. Als je als persoon later wordt afgewezen door iemand anders, dan is het jouw schuld. Als je een baan niet krijg die je wil hebben, dan heb jij het veroorzaakt. Als je verliest met tennis, dan is het jouw fout.
Onlangs speelde ik tennis met iemand in een groep en die persoon leek wat afstandelijk te zijn tijdens de les. Later kreeg ik een berichtje wat helemaal niet duidde om enige vorm van afstandelijkheid. Toen realiseerde ik me dat het een projectie van mijn angst was geweest. En ik concludeerde dat het aan mij lag dat hij afstandelijk was.
Zo zie je dat dit coping mechanisme, dat er vanaf jongs zit ingebakken, zich soms nog steeds blijft herhalen. Ik heb daar ook wel last van gehad als vrouwen geen interesse in mij hebben. Ik kon eigenlijk bijna niet verder kijken dan dat het aan mij lag. Als iemand dan zou zeggen: 'Dit is iets van haar, of een beslissing van haar dat ze niet verder wil, het heeft niets met jou te maken'. Dan kon ik dat op een gegeven moment wel een beetje voelen of zien.
Dat je je dan realiseer dat er meer partijen zijn die mee doen. Overigens is een afwijzing door een man of vrouw sowieso hypercomplex, waarbij er zoveel redenen kunnen zijn, het hoeft niet, die buiten jezelf kunnen liggen. Je kan niet genoeg op zijn vader of moeder lijken, of bepaalde eigenschappen doen zich net aan diegene zijn ex denken, of diegene is net op zoek naar een type waar je dan net niet in valt of je komt te dichtbij terwijl diegene iemand zoekt die onbereikbaar is of andersom.
Al met al denk ik wel dat de moral defense van Fairbain uiteindelijk heel diep gaat. Dit zijn dan nog redelijk tastbare voorbeelden, maar hoe zit het met de kritiek van iemand op dat het over het algemeen niet zo lekker loopt in het leven? Of dat je over het algemeen vind dat je te weinig hebt bereikt? Of dat je bepaalde doelen niet haalt in het leven? Is het dan ook jouw schuld?
Om de toxische schaamte uit te bannen is er geen andere weg dan heel hard werken, analyseren, lezen, het gezonde-ik sterker maken of de Adult-state zoals Eric Berne het noemt in de Transactional Analysis.
Lees het artikel op de mobiele website