Yoga | Het achtvoudige yogapad: de basisuitgangspunten van yoga

Yoga gaat niet alleen over het doen van asana's (de houdingen), het doel is zelfrealisatie. Van Rohit Chaubeli, mijn filosofie leraar in India, leerde ik veel over de traditionele kijk op yoga: "Yoga is de beweging, zodat de geest stil kan worden." Van hem leerde ik het achtvoudige pad en de basisuitgangspunten van de yoga.

De basis van yoga gaat volgens hem om het volgende:
- Verbinding: label gevoelens en ervaringen niet en reageer er niet op. Het hebben van een oordeel is een mentale projectie van jouw gedachten op dat wat gebeurt. Ben in het heden en probeer je te verbinden met dat wat is.
- Integreren: zie jezelf en dat om je heen als een geheel. Ga voorbij aan de dualiteit, laat alle dualiteiten los.
- Combineren: Ben sterk en gevoelig tegelijk.
- Overgave: Lijden ontstaat door gehechtheid. Haal adem en maakt contact met je lijf.

De acht stappen van het yogapad zijn do's en don'ts voor het dagelijks leven. Ze komen uit de Yoga Sutra's van Patanjali. Sutra betekent draad. Patanjali heeft 196 Sutra's geschreven, al is niet bekend of hij enkel de auteur of ook de bedenker is. Het achtvoudige yogapad is iets waar je je leven lang aan kunt werken. Het is niet zo dat je ze in een vaste volgorde moet doorlopen. Voor mij zijn het richtlijnen, iets dat ik nastreef en dat ik als rode draad door mijn leven weef.

Stap 1. Yama's - de yoga 'wetten'.
Yama betekent onthouding. Er zijn vijf yama's, geboden van zelfonthouding. Leven we niet volgens deze yama's dan leidt dit tot onwetendheid en raken we het zicht op ons 'zelf' kwijt en raken we aangetrokken door negativiteit.

Ahimsa: geweldloosheid;
Satya: vertellen van de waarheid;
Asthaya: niet stelen;
Brahmacharya: kuisheid en seksuele zelfbeheersing;
Aparigraha: vrij zijn van bezitzucht.

Stap 2. Niyama's - zuivering.
Niyama betekent voorschrift. De vijf niyama's zijn leefregels gericht op individuele discipline die over de geest, het lichaam en de persoonlijke omgeving gaan.

Shaucha: zuiverheid, het reinigen van van lichaam en geest en je leefomgeving.
Samtasha: tevredenheid met wat wie we zijn en wat we hebben.
Tapas: zelfdiscipline (tap betekent hitte). Doe wat je met jezelf afspreekt om te doen om gewoontes te veranderen of te bestendigen.
Svadhyaya: zelfreflectie op gedrag, gedachten en gevoelens.
Isvarapranidhana: toewijding en overgave. Het loslaten van het oordeel en de waarde die je hecht aan je gedrag, gedachten en gevoelens.

Stap 3. Asana - oefening van houdingen.
Yoga zoals we haar het beste kennen. Hatha yoga is de traditionele yogavorm die ontwikkeld werd om langer in een houding te kunnen mediteren. Je vergroot je lenigheid, kracht, evenwicht en vitaliteit. Daarnaast word je 'gewaarzijn' getraind. Je aandacht keert gedurende de practice naar binnen, bij je lijf en je ademhaling, je leert wat jouw grenzen zijn en hoe je die kunt oprekken. Yoga mag geen pijn doen en is geen prestatiesport. In de sutra's staat dat er geen druk of kracht in de houding uitgeoefend mag worden. Een houding mag wel oncomfortabel zijn, als richtlijn geldt dat zolang je nog rustig kunt ademhalen je goed zit. Wordt dit lastiger doe je een aanpassing in de houding. Voor de practice mag niet gegeten worden. Vrouwen die menstrueren kunnen het beste 1-3 dagen (afhankelijk van de ernst van jouw menstruatie) zachte yoga, doen waarbij je geen twists doet en je zorgt dat je baarmoeder niet boven je hoofd uitkomt (bijv. schouderstand of down dog).

Stap 4. Pranayama - vitale levensenergie.
Prana betekent levensenergie.
Ayama betekent uitbreiden of verlengen.
Door het doen van asana's vergroten we onze prana. Prana is dat wat ons doet leven, wat onze lichaamsfuncties in beweging zet. We kunnen onze prana ook vergroten met ademhalingsoefeningen en door ons te ontdoen van afval in ons lijf. Bij voorkeur ga je naar het toilet als je opstaat, reinig je je neusholtes en je tong, neem je een douche en drink je thee. Daarna begin je met je practice. Pranayama in de vorm van ademhalingsoefening geeft meer zuurstof aan het bloed en het brengt rust en helderheid. Doorgaans wordt aangegeven om via de neus in de ademen, de lucht wordt hierdoor namelijk gezuiverd. Er zijn verschillende ademhalingsoefeningen, een voorbeeld is de yogi-ademhaling. waarbij de inademing eerst de buik gevuld wordt met lucht, dan het borstgebied en vervolgens het gebied bij de sleutelbeenderen. Op dezelfde manier adem je uit, eerst maak je je buik leeg, dan je borstgebied en als laatste het gebied bij je sleutelbeenderen.

Stap 5. Pratyahara - terugtrekken van de zintuigen.
De aandacht die normaal naar buiten is gericht, keer je naar binnen. Het is een oefening in het leren controleren van de zintuigen. Hier wordt weinig houvast voor gegeven. Als ik bedenk wat een goede manier zou zijn om dit te oefenen zou ik kiezen voor meditatie. Je sluit bewust je ogen en zit stil, hierdoor neem je het zicht en de tast weg. De uitdaging is om dat wat je proeft, hoort en ruikt niet meer te registreren. Voor mij linkt dit aan een mindfulness oefening waarbij je juist een voor een concentreert op wat je zintuiglijk waarneemt en dit vervolgens loslaat.

Stap 6. Dharana - concentratie.
Dharana maakt deel uit van samyama, dat de drie hoogste stadia van concentratie op het achtvoudige pad samenvat. Concentratie betekent niet meditatie, maar het richten van de aandacht. Het is het fixeren van de aandacht op een object. Een bekend voorwerp is een brandende kaars. Kies een voorwerp dat bij jou past of toevallig die lelijke vlek op de muur. De gedachten die opkomen leiden af van de concentratie. De oefening is dan ook om de gedachten geen ruimte te geven en de focus te houden op het voorwerp dat jij aandacht geeft. Het chanten van een mantra kan ook een manier zijn om Dharana te oefenen, maar ook het focussen op een emotie zoals angst of verdriet. Door dit te omarmen, kun je het loslaten.

Het chanten van OM. Om zingen we om ons te verbinden met de stilte. O betekent alles eruit. M betekent het voelen van de stilte. Je tuit je lippen een beetje als je chant en uiteindelijk voel je je lippen trillen bij beide klanken. De O chant je even lang als de M.

Stap 7. Dhyana - meditatie.
Op het moment dat de aandacht niet meer wordt afgeleid en er focus is, is er pas sprake van meditatie. Alle afleidingen zijn weg en er is sprake van innerlijke rust. Het doel is dan ook om de geest tot rust te krijgen, zonder oordeel, waarde, volledig in haar pure vorm. Een mudra, handhouding, helpt je om je focus vast te houden. Dhyana maakt dat je verstilt, je gelijkmoedig en gelijkmatig wordt. Verlangens vervagen en er is geen pijn of plezier. Er is even helemaal niets.

Stap 8. Samadhi - verlichting.
Wat is verlichting? Voor mij is dit te groot om te bevatten. We kunnen het ook niet bedenken alleen ervaren. Ik denk dat ik een keer in India een gevoel van khanika samadhi ervaren heb. Ik zat 's ochtend in alle vroegte te mediteren en mijn focus was op de binnenkant van mijn derde oog. Een kort moment ervoer ik totale leegte. Dat was zalig. Er zijn drie staten van verlichting.

Khanika samadhi (kortstondige samadhi): de geest is zo'n 5 minuten lang op een (intern) object gericht.
Upacara samadhi (aangrenzende samadhi): de geest is in staat zich een half uur op een object te focussen. Mogelijk ontstaan er visualisaties.
Appana samadhi (gefixeerde samadhi): de geest richt zich twee uur zonder onderbreking op een object wat kan resulteren in diepe inzichten.

Het achtvoudige yogapad heeft overeenkomsten met het boeddhisme. Volgens Paul van der Velde, hoogleraar Aziatische Studies aan de Radboud Universiteit hebben beide stromingen als doel inzicht te krijgen in de werkelijkheid, in de ware aard van het bestaan. Beide propageren geweldloosheid en een zuiver leven. De methode om een eind te maken aan lijden is onthechting. De yogatraditie gaat echter uit van een authentieke ziel, atman, terwijl het boeddhisme dat als illusie ziet, anatman. De atman is tijdloos en gaat over van leven op leven en zal aan het eind daarvan samenvloeien met Brahman, de Alziel. Dan is er bevrijding. Boeddhisten zeggen dat wat we voor eeuwige ziel aanzien vergankelijk is.

(Foto: Me by Jippster Photography, volg haar op instagram)