Wat moeten we 'nu God dood is'?

Velen vandaag de dag hebben moeite met de ‘zin van het leven’ te vinden. Volgens de grote filosoof Friedrich Nietzsche en psychoanalist Carl Jung is dit niet gek. De teloorgang van religie, en de daarbij horende mythen, hebben de individuele zingeving ernstig verzwakt. Beide heren zagen mythen als belangrijke bron voor zingeving.

In een eerder artikel kwam de filosoof Frank Martela al voorbij. Die stelde dat wat zingeving betreft we vandaag de dag de verkeerde vraag stelden. In plaats van ‘wat is de zin van het leven’ te stellen moeten we ons juist focussen op ‘zin hebben in het leven’. Hij komt tot deze conclusie omdat de zingeving drastisch is veranderd de laatste eeuw: religie, in alle vormen en alle uithoeken, speelt een andere rol tegenwoordig dan pakweg een eeuw geleden.

Ruim 100 jaar geleden worstelden Nietzsche en Jung zich ook al met de vraag van ‘de zin van het leven’. Nietzsche’s bekende zin kennen we allemaal nog wel: God is dood. Waarmee hij doelde op het feit dat God in de westerse wereld is vervangen door een andere entiteit, namelijk de wetenschap. Dit bracht volgens Nietzsche, en ook Jung deelde deze visie, een crisis met zich mee. Namelijk een persoonlijke, individuele crisis. Want zonder religie is zingeving enorm moeilijk.

Religie is de basis voor tal van mythen, mythen die bijdragen aan de eeuwige vraag der zingeving. Het gebrek aan mythen vandaag de dag heeft ons in een hachelijke situatie gebracht: het zou onze neiging tot psychologisch lijden hebben vergroot. Mythen waren namelijk vaak antwoorden op belangrijke levensverhalen. De moraal van een mythe bevatte vaak waarden en normen die iedereen onderstreepten. Mythen zijn verhalen en vertellingen die gedragingen overbrengen, ons kritisch leren denken over goed en kwaad en betekenis geven aan het leven.

Zowel Jung als Nietzsche zagen een enorm educatieve waarde aan de rol van mythen. Zulke verhalen leerden ons wat een goed moraal was. Eveneens geldt dit voor sprookjes, die binnen de Jungiaans psychologie gretig worden ontleed. Sprookjes en mythen helpen ons bij de brandende vraag en zoektocht naar de zin van het leven. Er kunnen waardevolle lessen worden geleerd van mythen, de held in het verhaal dient vaak als voorbeeld voor morele lessen. Dankzij mythen konden we ons relateren aan hun daden.

Vandaag de dag zijn we zelf de held, wat de zingeving een stuk moeilijker maakt. Met het verdwijnen van religie, en dus de mythen, uit de samenleving moeten we zelf ons verhaal bedenken. We moeten dus zelf opzoek naar belangrijke waarden in het leven. Wat voor sommigen enorm lastig is. Nietzsche en Jung zagen het scherp dat dit psychologisch lijden met zich meebrengt.

We zijn vandaag de dag enorme twijfelaars geworden. Vroeger hadden we een duidelijke ‘gids’. Tegenwoordig moeten we zelf opzoek naar een leidraad. Wat tot allerlei interessante gedachten-exercities leidt. Nietzsche en Jung waren verbitterd over de toekomst zonder deze leidraad, maar het brengt ook nieuwe kansen met zich mee. We zijn vrijer dan ooit, en daar moeten we ons voordeel uit halen. Culturen en ideeën ontdekken is nog nooit zo makkelijk geweest. Geniet dan ook van de zoektocht die zingeving heet. Want zoals Martela ook al zei: zin hebben in het leven is wat ons op de lange termijn gelukkig maakt. (foto: Wiki Commons)