Opinie | Is ons leven écht zo maakbaar als wordt gedacht?

Psychologen melden vaak in interviews dat mensen depressief worden omdat zien dat ze het leven niet naar hun hand kunnen zetten en het perfecte leven van onder andere Instagram niet kunnen benaderen. Ze stellen daarbij dat het voor patiënten lijkt dat het leven maakbaar is en dat iedereen moet kunnen slagen in het leven. De vraag is echter, is dat wel echt zo?

Het vervelende van platforms als Instagram is dat je continu ziet wat andere mensen aan het doen zijn en dat met je eigen leven gaat vergelijken. Terwijl, als je pakweg tachtig jaar geleden had geleefd, dan had je al die indrukken van andere mensen niet meegekregen. Dan wist je niet wat andere mensen deden, alleen als ze het tegen je zouden zeggen.

Verder zijn de mogelijkheden in het leven natuurlijk oneindig geworden. Je kan veel cursussen en opleidingen volgen en oneindig van baan wisselen. Vroeger deden mensen gewoon 50 jaar lang hetzelfde en dat was het. Maar nu is de keuzemogelijkheid gigantisch en dat lijkt te suggereren 'dat je de juiste keuzes' moet maken om gelukkig te worden.

Maar dan, komt het probleem. Je bent als persoon niet zo flexibel als de verwachtingen die je hebt door Instagram en de mogelijkheden door de keuzes die er zo oneindig zijn. Ten eerste zijn er je genen die je deels hebben gevormd tot een bepaald karakter. Ten tweede is je opvoeding van grote invloed geweest op je persoonlijkheid en ten derde de omgeving waar je bent opgegroeid. Hieruit vloeiden je vrienden, je opleiding, interesses etc. uit voort.

Om te voldoen aan het ideale plaatje moeten je genen goed zijn, moet je opvoeding optimaal zijn geweest en daarnaast de omstandigheden ook nog eens fijn zijn geweest. Hier valt nog wat aan te corrigeren, maar daar gaan tientallen jaren overheen. Om je omgeving, je genen en je opvoeding te corrigeren ben je een eeuwigheid verder. Laat staan dat je de de geestelijke capaciteiten en het doorzettingsvermogen moet hebben om jezelf volledig te doorgronden.

Middels psychotherapie worden onder andere je opvoeding en je omstandigheden bewust gemaakt. Daarna is het aan de patiënt om zijn gedrag, gevoelens en gedachten zodanig aan te passen totdat er veranderingen plaatsvinden in zijn persoonlijkheid. Dit gaat niet bij iedereen. Mijn psychologe zei tien jaar geleden dat er een groep is die niet kan reflecteren op zichzelf. Dan ben je al kansloos. Die behandelde ze ook liever niet, dat heeft geen zin. Net als dat iemand die drumles neemt wel ritme moet kunnen horen, anders is het ook een verloren zaak.

Vervolgens, als je al het geluk hebt gehad dat je in therapie kon gaan en een goede psycholoog hebt gevonden, dan moet je ook nog eens kunnen reflecteren op jezelf en daarna met heel veel doorzettingsvermogen aan de slag om je persoonlijkheid te veranderen. Maar de patronen zitten diep, heel diep. Ik besteed zelf ongeveer twee momenten per week aan zelfanalyse, en dat al vijftien jaar. Daarnaast mediteer ik en doe ik yoga. Maar nóg lukt het niet om bepaalde patronen aan te passen. Of dat ooit gaat lukken, weet ik niet.

Kan je nagaan hoe het vergaat met mensen die geen psychotherapie hebben gehad, die niet aan yoga of meditatie doen om meer bewustzijn te kweken, die niet hoog genoeg zijn opgeleid om zichzelf te analyseren en die niet op zichzelf kunnen reflecteren. Die zijn 'een slachtoffer' van gevoelens, gedrag en gedachten, zoals de boeddhistische leraar Thich Nath Hanh zou hebben gezegd. Die worden hun hele leven alle kanten op geslingerd, zonder dat ze door hebben wat er aan de hand is.

Laat staat dat ze hun leven richting kunnen geven om niet aan het ideale plaatje van Instagram te voldoen. En dat wordt een pijnlijk verhaal als het laatste het streven is en je de hele dag door gelukkige plaatjes zit te scrollen op sociale media. Een leven vol met teleurstellingen, onbegrip, pijn, verdriet, machteloosheid, woede en depressie. Wat het in de ergste gevallen zelfs tot zelfmoord kan leiden. (foto: Kenzas/Instagram)