Peter Leroy zet zich in om angst te verminderen bij pijn en prikken bij kinderen

Kinderen kunnen een trauma oplopen doordat zij op jonge leeftijd geprikt worden of pijn hebben in een ziekenhuis. Ze snappen niet altijd de noodzaak en kunnen letterlijk doodsangsten uitstaan. Dit kan PTSS-achtige klachten tot gevolg hebben voor kinderen.

Daarom is het belangrijk dat artsen niet te snel gaan met het prikken of een pijnlijke handeling, maar zorgen dat het kind niet te angstig is. Uiteraard is het stevig vastpakken en maar snel de prik zetten helemaal niet de bedoeling. Piet Leroy, kinderarts-intensivist in Maastricht UMC+, zet zich in om kinderen minder trauma's te laten oplopen.

Er is momenteel een revolutie in zijn vak gaande om daar beter mee om te gaan. Sommige artsen zien er het nut niet van in. 'Deze week nog', vertelt Leroy aan het NRC. 'We hadden een discussie met een van de kinderorthopeden en zij zei dat kinderen toch moeten leren omgaan met pijn. Ja, natuurlijk. Pijn hoort bij het leven en een kind moet ermee leren omgaan. De vraag is of dat in een medische setting moet gebeuren.'

Een kind help je niet verder om het door pijn heen te dwingen. 'Een kind leert vooral pijn of angst te verdringen of ervoor te vluchten. Het is indrukwekkend hoe vaak ik volwassenen tegenkom die verhalen vertellen uit hun jeugd, hoe ze in het ziekenhuis geleerd hebben zich te harden tegen hun pijn en angst, en hoeveel last ze daar nog steeds van hebben. Waarom moest dat zo?'

Baby's zijn ook al erg gevoelig

Al in de jaren negentig, toen Leroy drie maanden op neonatologie werkte, kwam hij er achter hoe gevoelig zelfs baby's zijn. 'Bij neonatologie ging ik ook mijn hand op de hoofdjes van die zieke kindjes leggen en ik keek naar ze. Zo begon ik dingen te zien. Het idee was toen nog dat die heel kleine kindjes geen pijn konden voelen, daar was hun zenuwstelsel nog onvoldoende voor ontwikkeld. Maar ik zag wat anders. Ik prikte ze soms zes dagen na elkaar elke ochtend en na twee of drie dagen, als ik alleen maar hun handje pakte, dan was daar al de stressreactie. Dat fascineerde me. Je zág het discomfort, zoals dat dan heet.

Volgens Leroy hebben te vroeg geboren baby's, omdat hun hersenen nog niet goed zijn ontwikkeld, juist meer pijn dan baby's die niet te vroeg geboren zijn. Men dacht altijd dat dit andersom zo was. 'Uit later onderzoek leerde ik dat pijnherinneringen vanaf heel jonge leeftijd worden opgeslagen en dat onbehandelde en herhaalde pijn – iedere dag prikken en bloed afnemen – tot definitieve veranderingen in het jonge brein leiden', voegt hij er aan toe.

Vecht- of vluchtmodus bij kinderen

Kinderen op latere leeftijd zijn soms 'uren van tevoren al bang' voordat ze geprikt worden. Sommige gaan op het moment suprême vechten en anderen bevriezen juist, wat duidt op een overactief sympathisch zenuwstelsel of een overactief parasympatisch zenuwstel. Ze zitten al in een vecht- of vluchtmodus. In die gevallen is de kans op een trauma het grootst.

In gesprek met De Volkskrant zei Leroy eerder hetzelfde. 'Kinderen die worden gedwongen een nare medische behandeling te ondergaan, die worden overrompeld, kunnen een ernstig trauma ontwikkelen. Ik heb het gezien tijdens de vele beenmergpuncties die ik lang geleden, toen nog zonder sedatie, heb moeten doen bij jonge kinderen.'

De oplossing

Is er een oplossing? Kinderarts Baruch Krauss van het Boston Children’s Hospital claimt dat je maar een minuut ongeveer nodig hebt om het vertrouwen van een kind te winnen als arts. Als het kind te nerveus is moet je rustig aan doen, maakt het contact dan kan je wat sneller gaan. 'Ik loop langs en raak het voetje even aan. Lacht het kind en kijkt het naar mij, dan weet ik dat ik dichterbij kan komen', vult Leroy aan. 'Verrukkelijk om te merken hoe snel je met een paar eenvoudige handelingen contact kunt maken met een kind dat bang is en het vertrouwen kunt winnen.'

Krauss legde dit in 2018 ook al aan De Volkskrant uit. 'Je moet een kind observeren: hoe kijkt het, hoe doet het, hoe reageert het verbaal en non-verbaal op de arts, op de ouders? Pas als duidelijk is in welke emotionele staat een kind verkeert, kun je handelen, en dan is er een complete gereedschapskist aan technieken beschikbaar.'

Hij vervolgde: ‘Eerst wek je de nieuwsgierigheid van een kind. Dat kan vaak met kleine dingetjes die in de ruimte aanwezig zijn, zoals een rolletje plakband in een potje waar je een deksel op schroeft. Daarna zet je een kind actief aan het werk door het een taak te laten doen of een spel te laten spelen, passend bij hun leeftijd. Tot slot maak je de instrumenten die je gebruikt minder eng, bijvoorbeeld door ze te laten aanraken.’

Flinke groep heeft angst

Tot slot, om hoeveel kinderen gaat het die angst hebben? Dat is nog een vrij grote groep. 'Onderzoek bij groepsvaccinaties leert ons dat eenderde van de kinderen niet bang is. Die associëren de prik blijkbaar niet met iets naars, of ze kunnen even door de pijn heen bijten. Tweederde is bang en bij de helft van die kinderen is de angst zo groot dat het lastig is om ze te prikken. Dat zijn vaak de kinderen die eerder een nare ervaring hebben gehad, of van wie de ouders prikangst hebben of die bang worden door het gehuil om hen heen', aldus Leroy in De Volkskrant.

Al met al is het doel niet om geen enkele pijn bij kinderen te voorkomen. Dat kinderen pijn krijgen is niet erg. Maar angst of vechten in combinatie met pijn kan er toe leiden dat het traumatisch wordt en dan zijn de kinderen op latere leeftijd als volwassen ook bang voor prikken of andere dingen bij artsen of tandartsen. Dan duurt het leed een leven lang als het tegen zit. Dat willen de kinderartsen Leroy en Krauss voorkomen.

Lees ook:
- Kinderarts Krauss: Voor angst bij zieke kinderen was geen enkele aandacht (de Volkskrant)

Video: Baruch Krauss over van angst naar vertrouwen bij kinderen

Baruch Krauss legt uit hoe je van angst naar vertrouwen gaat bij kinderen