Filosofe Elke Wisse over persoonlijke groei: 'Leer 'oeps, ik had het mis' te zeggen'

De Nederlandse filosofe Elke Wisse komt met een krachtige boodschap: leer jezelf aan om af en toe eens je ongelijk openlijk te erkennen. Volgens de filosofe lijkt het erop alsof steeds meer mensen in een wereld van het eigen gelijk leven, terwijl het volgens haar juist zo belangrijk is om te erkennen dat je niet altijd alles weet. Door dit te erkennen, en hardop uit te spreken, groei je juist als persoon.

Wisse onderstreept het belang van een Socratische levensstijl; oftewel een open benadering in een gesprek. En juist dit is iets wat tegenwoordig steeds minder gebeurt. Mensen leven in bepaalde 'bubbels', in haar interview met het AD geeft ze het voorbeeld van sociale media. Waar steeds duidelijker wordt dat grote groepen mensen hun eigen waarheid hebben. Wat volgens haar een zorgelijke ontwikkeling is, want hierdoor gaan mensen nauwelijks meer erkennen dat ze fout zitten. Terwijl juist het erkennen dat je niet helemaal gelijk hebt - en dus open staat voor kritiek of andere zienswijze - enorm belangrijk is om als persoon te groeien. Wisse zegt hier het volgende over:

‘En dat is dan ook een groot probleem. We hebben in deze maatschappij grote gesprekken te voeren met elkaar, over thema’s die ertoe doen. En die gesprekken lopen continu in de soep. Mocht je een voorbeeld zoeken, zet dan een willekeurig debat in de Tweede Kamer aan. Als je dat op de snijtafel van het kritisch denken legt, is het om te huilen. Om het over conversaties op social media maar niet te hebben. Het lijkt ook alsof dat steeds erger wordt. Alsof we steeds dieper verzanden in ‘ja maar dit is mijn waarheid’. En voor ieder perspectief is wel een onderzoekje uit de kast te trekken dat die waarheid ondersteunt. Met de overtuiging dat iets ‘nou eenmaal mijn waarheid is’, ontsla je jezelf van kritisch autonoom denken. Dat staan we onszelf niet meer toe, laat staan dat je van mening verandert. Of twijfelt aan wat je zelf denkt. Terwijl dat juist zo leuk is. En heel natuurlijk, want juist de natuur is gestoeld op aanpassen, ontwikkelen, vergaan en loslaten.'

Ze legt heel treffend uit dat de mens qua gedrag niet heel verschillend is van de natuur - immers, ondanks geavanceerde technologie blijven we een onderdeel van de natuur. Ook wij moeten ons aanpassen om te overleven óf om juist progressie (evolutie) te boeken. Het halsstarrig blijven volhouden dat jij het gelijk aan je zijde hebt, terwijl mensen om je heen wél vooruit gaan, is uiteindelijk iets heel onnatuurlijks. En dit onnatuurlijke wordt deels versterkt door sociale media.

Sociale media heeft ons veel goeds bracht, maar het kent ook een schaduwkant. Mensen kunnen verstrikt raken in zogeheten 'bubbels', waar eenzijdige meningen/leefstijlen/visies dominant zijn. Door algoritmen kan het zo zijn dat veel mensen nooit tegenstrijdige geluiden hierop te zien krijgen. Deze groep mensen raakt er heilig van overtuigd dat zij de waarheid - of de beste manier - in pacht hebben. Maar Wisse benadrukt hoe belangrijk het is voor een persoon om af en toe te erkennen er naast te zitten. Net als vroeger op school is dit een proces van groei:

'Alleen zo kan groei ontstaan, maar wij hebben bedacht dat dit een teken van zwakte is. Terwijl er ook nog zoiets is als: oeps, ik had het mis. Probeer het eens, echt, het is heerlijk. En als je dat samen met je gesprekspartner doet, komen er zoveel nieuwe mogelijkheden. Ik zou het mooi vinden als er een tv-programma komt waarin dit gebeurt. Maar goed, ik snap ook wel dat een uur kijken naar socratisch denken over de vraag wat rechtvaardigheid is, het niet meteen wint van een Netflix-serie.’

De Nederlandse filosofe Elke Wisse komt met een zéér interessante kijk op onze samenleving en op de moderne mens. Haar nieuwe boek, En ze filosofeerden nog lang en gelukkig, is dan ook zeer de moeite waard om te worden gelezen.