Blog | Is er voldoende bodem als het valse zelf verdwijnt?

Mensen die in therapie gaan die leren dat ze eigenlijk hun eigen identiteit zouden kunnen baseren op een valse zelf. Dit valse zelf was nodig om zich te beschermen tegen de pijn die ze, vaak, in hun kindertijd hebben ondergaan.

Dit valse zelf brokkelt normaliter af naarmate ze langer in therapie gaan. Het kan gebaseerd zijn op een identiteit, op status, op seks, op macht of een opgeblazen ego. Uiteindelijk zijn de uiterlijke dingen waar het valse zelf op gebaseerd is niet houdbaar. Er gaan dingen stuk, je relatie loopt op de klippen, je wordt ontslagen, je verliest vrienden etc. Al deze dingen kunnen een deuk in het valse zelf veroorzaken.

John Welwood, een ervaren therapeut, zegt dat het zoeken naar externe houvasten sowieso een tekort betekent in jezelf en dat je dit nooit kan opvullen. Het impliceert al dat er wat ontbreekt aan de binnenkant. Hij noemt dit zelfliefde en het zoeken naar houvast buiten jezelf is eigenlijk al 'zelfhaat'. Er moet wat opgevuld worden.

Gaby Stroecken, een psychotherapeut, benadrukt in 'Het miskende kind in onszelf' dat het wel aan te raden is om een therapeut of een derde persoon te hebben die je ondersteunt in het proces van het valse zelf naar het echte zelf. Dit omdat er volgens haar een mate van veiligheid nodig is om op je echte zelf te vertrouwen.

Als er niets meer is zonder je valse zelf, houd je niets meer over. 'Tussen het oude en het nieuwe ik ligt er nu een leegte, want achter het onechte-ik zit geen volledig ontwikkeld, waarachtig ik. Onze 'echte gevoelens' treden niet meteen in een volwassen proces vorm op. Juist bij dit proces is veiligheid nodig.'

Het is de taak van de therapeut om het echte ik sterker te maken, zodat er een bodem over blijft als het valse zelf afbrokkelt. De patiënt moet leren te vertrouwen op gebieden waar het vaak niet eerder op heeft kunnen vertrouwen. 'De hulpverlener die deze veiligheid biedt, is de 'goede' hulpverlener. Veel kan dan alsnog hersteld worden vanuit een veilige omgeving waarin het volwassen zelf zijn eigen kind bescherming en steun kan geven', aldus Stroecken.

De basis bestaat uiteindelijk niet uit een bedachtzaam imago, maar uit een lichaam dat gevoelens en emoties heeft en die af en toe uit. Sommige therapeuten geven mensen graag nog eigenschappen en kapselen dat in als 'wie je bent'. Je bent altruïstisch of behulpzaam of weet ik veel.

Ik ben daar zelf geen voorstander van. Ik denk dat de basis van ieder persoon is dat het gevoelens heeft en er mag zijn omdat het bestaat en meer niet. Het toekennen van eigenschappen is niet zo relevant vind ik, want ook dit is weer onderhevig aan veranderingen. En je zet jezelf ook vast.

Uiteindelijk moet iedereen dat zelf weten, maar je bodem, je echte zelf, zit wel dichter bij jezelf als je over eigenschappen praat dan dat je externe dingen als relaties, werk, objecten tot je 'zelf' rekent. Het is belangrijk dat dit valse zelf wordt afgepeld, anders blijft het leven een vermoeibare zoektocht naar houvast 'om er te mogen zijn'. En dat gaat niet bestaan plus zoals Welwood zegt, het gaat al uit vanuit een tekort in het zelf. De boeddhisten zeggen overigens niet voor niks 'dat alles vergankelijk is'.