Een spirituele zoektocht: Carl Jung en ons spiritueel bewustzijn

De Zwitserse psycholoog Carl Jung zei ooit dat mensen drie keer worden geboren. De eerste is de echte fysieke geboorte. De tweede vindt plaats met de ontwikkeling van het ego, en de derde is wat leidt tot de geboorte van wat hij 'spiritueel bewustzijn' noemde. Volgens Jung zal deze laatste geboorte nooit plaatsvinden als de persoon zich uitsluitend richt op het ego, op zijn conditionering en op onze starre niet-reagerende mentale patronen. In andere woorden: we moeten leren onze geest te verruimen.

Jung ging verder dan zijn voormalig leermeester Sigmund Freud wat betreft de 'dieptes' van onze geest. Jung zag bijvoorbeeld de waarde van het leren te interpreteren van je dromen, en ook het bestuderen van mandala's - wat de boeddhisten al eeuwenlang doen. 'Dromen zijn de kleine deur verborgen in het diepste en meest intieme heiligdom van de ziel', schreef Jung over de waarde van dromen voor de mens.

Jung heeft dit derde ontwaken, of de 'derde geboorte', als kind zelf meegemaakt dankzij een vreemde, symbolische en fascinerende droom. In de droom was hij in een grote kamer met een rode loper waarop een vreemd wezen lag. Het was een boomachtig monster met een enorm oog in het midden van zijn voorhoofd. Het had de huid van een man en reageerde nauwelijks toen de jonge Jung op hem af kwam.

Hij was echter al snel in staat om de stem van zijn moeder tegen hem te horen schreeuwen vanuit een nabijgelegen graf, die hem vertelde het monster niet te benaderen omdat het ‘de eter van mannen’ was.

Hoewel hij de droom in het begin meer als een vreselijke nachtmerrie beschouwde, wekte hij al snel een diepe interesse in de wereld van het surreële en zijn symboliek. Jaren later besefte hij dat deze droom als een telefoontje was, een directe uitnodiging om te onderzoeken wat psychoanalytici later 'het onbewuste' zouden noemen.

Hoewel de klinische benadering waarmee Jung werkte, gebaseerd was op een zeer theoretische psychiatrie, was het hem altijd duidelijk dat hij niet binnen die beperkte visie van menselijke kennis wilde blijven. Hij nam al snel wortels van antropologie, concepten van kunst en spiritualiteit op in zijn theorieën, evenals de culturele erfenissen van religies en samenlevingen die onthullende ideeën over het rijk van het onbewuste.

Jung bestudeerde het christendom, het hindoeïsme, het boeddhisme, het gnosticisme, het taoïsme en andere tradities grondig, omdat voor hem het spirituele leven de wortel van het psychische leven vormde. Eén van de kernpunten was dat om de menselijke geest te begrijpen, we ook de producten ervan moeten bestuderen. Op zijn beurt beweerde hij bij meerdere gelegenheden dat alle spirituele ervaringen essentieel waren om ons welzijn te bevorderen, iets waar Freud het niet mee eens was.

In de jaren '40 van de vorige eeuw publiceerde Jung Psychologie en Alchemie om te laten zien hoeveel verborgen symbolen die door alchemisten worden gebruikt, verborgen zijn in veel van onze meest voorkomende dromen, evenals mythologische beelden die geworteld zijn in ons onderbewustzijn.

Met deze ideeën versterkte Jung het universele karakter van zijn theorie van het archetype, door ook een waardevolle verdediging van spiritualiteit te maken als een hulpmiddel om de psychische gezondheid van de moderne mens te verbeteren.

Jung, in zijn oneindige passie voor kennis die geworteld is in onze oude culturen, duurde niet lang voordat hij de psychologische effecten van de mandala's ontdekte, terwijl hij de oosterse religie bestudeerde.

Zoals hij herhaaldelijk heeft uitgelegd, komt de mandala overeen met een heilig geometrisch ontwerp dat zowel iets positiefs als therapeutisch in ons innerlijk kan uitlokken. Elke figuur met een cirkelvorm is niet alleen representatief voor de kosmos, het is ook een directe uitnodiging voor ons om naar ons wezen te luisteren, de harmonie te herstellen en groei en ontwaken te bevorderen.

Jung gebruikte de mandala's bij zijn patiënten om hen te helpen naar hun innerlijke stem te luisteren. Het was een manier om het ego te decentraliseren, het murmelen van obsessieve gedachten te doorbreken, zodat de persoon nieuwe wegen van bevrijding kon vinden en tot een nieuwe bewustzijnsstaat kon komen.

Wat Jung liet zien was dat er bepaalde bevindingen waren binnen eeuwenoude religies en samenlevingen die met elkaar overeen kwamen. Dit moest haast wel iets betekenen. Culturen die soms door oceanen van elkaar verwijderd waren, dezelfde spirituele waarde hechten aan bepaalde zaken, dat was geen louter toeval, aldus Jung. En zo begon zijn reis naar de dieptes van onze geest.

'Totdat je het onbewuste bewust maakt, zal het je leven sturen en je zult het het lot noemen.'
(Foto: Okan Caliskan/Pixabay)