Niet álle onderzoeken naar mentale gezondheid tijdens de coronatijd tonen iets negatiefs aan

Voor de coronacrisis had één op de vier Nederlanders last van lichte of zware psychische klachten. Welke invloed heeft de crisis op mensen met een psychische kwetsbaarheid? En hoe kan een gezonde leefstijl hier een positieve bijdrage aan leveren? Zowel ggz-instelling Lentis als Lister en het UMC Utrecht deden hier onderzoek naar en vonden een grote overeenkomst: optimisme, schrijft De Nederlandse ggz.

Professor Stynke Castelein en dokter Inge van Balkom van Lentis deden samen onderzoek naar de impact van de coronacrisis op cliënten met autisme. Op de werkvloer hoorde Castelein en Van Balkom wel al dat de cliënten meer rust kregen, omdat ze verplicht thuis moesten blijven en er duidelijke regels waren - vooral in het begin. Maar enkel een gevoel was niet genoeg voor een onderzoek en dus doken ze er verder op in. In de zomer van 2020 werd er een grote enquête opgesteld. Toen bleek dat Nederland aan het eind van dat jaar nog steeds in de greep was van het virus, volgde een twee vragenlijst.

De resultaten

Het geluksgevoel van de cliënten werd in de eerste en tweede lockdown uitgedrukt met een zes gemiddeld. Door minder afspraken buitenshuis, meer afstand tussen personen (is minder aanrakingen) en het feit dat iedereen thuis bleef, ervaarden zij meer rust en minder stress. Minder dan twintig procent kreeg meer last van psychische klachten gedurende de coronacrisis.

Een derde van de ondervraagden kreeg wel psychische klachten in de lockdowns, maar wist hier zelf ook actie tegen te ondernemen. Wel stellen Castelein en Van Balkom vast dat de zorgbehoefte in de tweede golf veel sterker toeneemt dan in de eerste golf: het duurt te lang en het perspectief op verbetering verdwijnt. Ook gaven deelnemers aan dat ondanks ze wel hulp konden zoeken en hulp beschikbaar bleef, online het anders was. Kouder, afstandelijker en minder persoonlijk.

Voor de ondervraagden waren de strikte maatregelen niet het moeilijkst om te volgen: de regelmaat en duidelijkheid werd juist als fijn ervaren, maar de sociale regels en het gemis van vrienden en direct, bleef een heel groot struikelblok.

Online sportprogramma: COFIT-20

De groeiende eenzaamheid was voor de ggz-instelling Lister ook een grote zorg. Zij zagen de eenzaamheid omslaan in een ongezonde leefstijl en dat zou weer een impact hebben op de psychische en lichamelijke gezondheid van de cliënten. Daarom begonnen Lisanne Koomer, onderzoeker bij Lister en psychiater in opleiding bij het UMC Utrecht, projectleider Kim Borghuis en locatiehoofd Marlies van Rheenen samen aan ‘COFIT-20’.

De cliënten van Lister zijn mensen met een psychische kwetsbaarheid. Vanuit huis volgden twintig cliënten voor twaalf weken lang, twee keer per week, een groepsles pilates of fitness via online videobellen. Deze lessen werden gegeven door een sportmedewerker van Lister en sportcoaches. Om een veilige setting te creëren, mochten deelnemers een vriend(in) of familielid meenemen naar de ‘les’.

Harde bewijzen zijn er nog niet, maar er kwamen wel aanwijzingen naar voren dat sporten een positief effect heeft op de psychologische en lichamelijke kwaliteit van leven tijdens de coronaperiode. 80 procent was tevreden en voelde zich lichamelijk meer fit en zelfs 56 procent voelde zich door de deelname minder eenzaam.

Ruimte voor optimisme?

Volgens de onderzoekers van beide projecten, kan er gesteld worden dat er ruimte is voor optimisme. Het is duidelijk dat de coronacrisis een invloed heeft op mensen met een psychische kwetsbaarheid, maar de mate erin verschilt per groep, aandoening of klacht. ‘Mensen met autisme doen het relatief goed, de meerderheid van de maatregelen werkt in hun voordeel. Corona heeft ons laten zien hoe veerkrachtig zij zijn. Wij als zorgprofessionals moeten echter altijd genuanceerd blijven kijken en beleid maken op wat zoveel mogelijk mensen helpt’, aldus Stynke en Inge van Lentis tegen De Nederlandse ggz.

Daarbij laat het onderzoek van Lister zien dat een gezonde leefstijl mogelijk kan bijdragen aan een gezondere psychische en lichamelijk gesteldheid. Zoals de initiatiefnemers zeggen: ‘Het is een mooie interventie voor een eerste beweging bij cliënten. Wij willen iedereen aanmoedigen dit soort projecten op te zetten. En dat hoeft niet direct groots, start desnoods met een fruitschaal op tafel of een wandelgroepje. Zo maken wij nu actief gebruik van de kennis en expertise van onze sportspecialist, diëtist en mindfulness coach’.

(Foto: Pexels/Andrea Piacquadio)