Waarom zijn we geneigd te conformeren naar alles en iedereen?

We leven in een tijd waarin conformeren naar bepaalde sociale normen de standaard is geworden. Veel mensen laten hun leven beïnvloeden door sociale validiteit, ze doen alleen dingen die andere zouden goedkeuren, in plaats van zelf een keuze te maken. Zijn we doorgeslagen in de conformiteit?

Eén van de grootste Amerikaanse denkers en essayist, Ralph Waldo Emerson, schreef al dat het uitermate moeilijk was om een echt individu te zijn in de samenleving: 'voor non-conformiteit slaat de wereld je met zijn ongenoegen.' In de 19e eeuw constateerde hij al dat er een sociale druk heerste om je aan te passen aan de wensen van anderen - ook al zijn deze wensen lang niet altijd moreel wenselijk. In andere woorden: hij zag toen al een nijpende groepsdruk.

Deze opmerking van Emerson maakt duidelijk dat de conformiteitskrachten vrij sterk waren toen hij bijna 200 jaar geleden leefde. Hij zou waarschijnlijk verbaasd zijn over de mate waarin het slaan van non-conformisten nu mogelijk is gemaakt met de opkomst van sociale media en andere massacommunicatietechnologieën. Conformiteit wordt niet langer primair afgedwongen door leden van iemands gemeenschap, maar via online sociale netwerken kunnen mensen van over de hele wereld diegenen uitsluiten, beschamen en belachelijk maken die geen overtuigingen koesteren of gedrag vertonen dat als sociaal aanvaardbaar wordt beschouwd.

Mensen hunkeren, al helemaal door de komst van sociale media, continu naar goedkeuring. Waardoor een sprong in het diepe steeds moeilijker wordt. Mensen zijn bang om belachelijk gemaakt te worden. Een goed voorbeeld is dat mensen die zich, in het Westen, verdiepen in het boeddhisme, of een andere meer spirituele bezinning, vaak als 'gek' of 'afwijkend' worden neergezet.

Is het dus een vooruitgang te noemen dat de sociale druk flink is toegenomen door sociale media? Zeer zeker niet, dit vergrote vermogen om conformiteit af te dwingen heeft een prijs, aangezien het de non-conformisten zijn die de nieuwe ideeën, creaties en levenswijzen naar voren brengen die een levendige samenleving voortbrengen. Bovendien hebben velen die hebben nagedacht over de menselijke conditie, gesuggereerd dat te veel conformiteit de menselijke geest doodt en dat een vervullend leven er een is die de bloei van iemands uniekheid ziet, niet het nabootsen van de massa. Non-conformiteit is dus een belangrijk ingrediënt in een goed geleefd leven.

Hoewel conformiteit kan worden gedefinieerd als het imiteren van gedragingen, overtuigingen en waarden die als sociaal aanvaardbaar worden beschouwd, is non-conformiteit niet louter de afwijzing van het sociaal geaccepteerde. Iemand die dingen afwijst alleen maar uit het verlangen om “anders” te zijn, conformeert zich nog steeds, aangezien hun leven, net als dat van de meer typische conformist, nog steeds wordt gevormd door een externe bron, namelijk de massa.

Echte non-conformiteit wordt daarentegen weergegeven in de mate dat iemands levenspad, en dus karakter, wordt gevormd door gedragingen, overtuigingen en waarden die om persoonlijke of authentieke redenen worden gekozen - jij bepaalt zelf de waarden die je dus belangrijk acht. In veel gevallen houdt dit in dat zaken worden aangenomen die als sociaal aanvaardbaar worden beschouwd, maar de non-conformist adopteert ze omdat ze het nut ervan begrijpen, terwijl de conformist ze louter uit het verlangen om geaccepteerd te worden, overneemt.

Voor veel grote denkers was het moeilijk om de non-conformist te typeren, sommigen dachten dat dat alleen de grote slimmeriken onder ons waren, of dat het bepaalde talenten vereiste. Friedrich Nietzsche suggereerde, in zijn werk Oneigentijdse beschouwingen, dat de zeldzaamheid van de non-conformist kan worden verklaard door een specifieke karakterfout die de overgrote meerderheid van ons treft:

'Een reiziger die veel landen, volkeren en verschillende continenten op aarde had gezien, werd gevraagd welke eigenschap hij overal bij mannen had aangetroffen. Hij zei: 'Ze hebben een neiging tot luiheid.' Voor anderen lijkt het alsof hij had moeten zeggen: 'Ze zijn allemaal bang. Ze verschuilen zich achter gebruiken en meningen.' In zijn hart weet elke man heel goed dat, omdat hij uniek is, hij maar één keer in de wereld zal zijn en dat er geen tweede kans zal zijn voor zijn eenheid om samen te smelten uit het vreemd bonte assortiment dat hij is: hij weet het maar verbergt het zoals een slecht geweten - waarom? Uit angst voor zijn naaste, die conformiteit eist en zich daarmee omhult. Maar wat dwingt het individu om zijn naaste te vrezen, te denken en te handelen als een lid van een kudde, en geen vreugde in zichzelf te hebben? In enkele zeldzame gevallen misschien bescheidenheid. Voor de meerderheid is het luiheid, traagheid, kortom die neiging tot luiheid waarover de reiziger sprak. Hij heeft gelijk: mannen zijn eerder lui dan bang.'

(Foto: Clker-Free-Vector-Images/Pixabay)