Worden wij net zoals Odysseus en de Sirenen aangetrokken tot enkel de aanwezigheid van technologie in onze buurt?

Werken aan de keukentafel of bureau met je telefoon naast je, maar op zijn kop. Je denkt dat omdat hij op zijn kop ligt en je de berichtjes niet ziet, je niet je telefoon zult oppakken en gefocust aan het werk kan gaan. Niets is echter minder waar: ook al ligt hij ondersteboven, de aantrekkingskracht zal te groot blijven om er uren van af te blijven.

Het verhaal van de ‘Sirenen’ (zeemeerminnen) in de Griekse mythologie zal niet veel mensen onbekend zijn. De half vissen, half vrouwen, zaten langs de kliffen van de eilanden en lokten zeelieden naar hun ondergang met hun onweerstaanbaar mooie stemmen. In de Griekse mythologie had Odysseus een oplossing hiervoor bedacht: Hij liet de zeelieden bijenwas in hun oren stoppen, zodat ze het niet hoorden. Maar er was één probleem: Het was ook verleidelijk om te horen hoe de liederen klonken.

Vandaag bevinden we ons allemaal in de positie van Odysseus. Maar in plaats van te proberen de aantrekkingskracht van de Sirenen te weerstaan, proberen we nu onze eigen technologieën te weerstaan. En net als Odysseus doen we er alles aan om ons te weer te stellen tegen hun aantrekkingskracht: van mobiele apps om je te vertellen van je mobiele apparaat af te komen, tot fysieke lockboxes om je telefoon in te stoppen (zoals getoond in het docu-drama ‘XXX’), tot volwaardige digitale detox-kampen.

Verslavende karakter

Veel van de bezorgdheid over technologie is gericht op het verslavende karakter ervan, en hoe apps en mobiele apparaten zijn ontworpen om ons zo lang mogelijk online te houden. Het gebruik van variabele beloningsschema's, bijvoorbeeld, lijkt de frequentie waarmee apps worden bezocht te verhogen.

Recente schattingen van het Centraal Bureau voor de Statistiek tonen aan dat 98 procent van de Nederlanders over internet beschikt en dat 84 procent via zijn smartphone op het internet zit. Dit gaat om zowel volwassenen als kinderen. Hoe frequenter smartphones en sociale media gebruikt worden, hoe meer de vraag gesteld moet worden wat deze technologieën doen met onze mentale verwerking en gezondheid. Worden wij net zoals Odysseus en de Sirenen aangetrokken tot enkel de aanwezigheid van technologie in onze buurt?

Onderzoeken

Verschillende onderzoekers doken in deze vraag door experimenten uit te voeren. Zo lieten onderzoekers deelnemers een reeks beoordelingen uitvoeren om eenvoudige mentale verwerkingsvaardigheden te beoordelen, zoals mentale flexibiliteit, cognitieve controle en aandacht. Ze lieten een groep deelnemers dit doen terwijl een smartphone met de voorkant naar beneden op tafel lag en de andere groep deed dit zonder apparaten. Het resultaat? Alleen al de aanwezigheid van de smartphone leidt tot verminderde prestaties. En hoe moeilijker de taak, hoe groter het effect van de aanwezigheid. Het blijkt dat je het apparaat niet echt hoeft te gebruiken om je aandacht te beïnvloeden.

Maar afleiding is nog maar het begin. De aanwezigheid van smart devices heeft ook invloed op onze sociale interactie. Het zal je niet verbazen dat als je midden in een gesprek je telefoon pakt, de kwaliteit van het gesprek voor beide partijen afneemt. In een reeks experimenten ging Elizabeth Dunn van de University of British Columbia na hoe sociaal ontwrichtend de aanwezigheid van een mobiele telefoon alleen al is. Deelnemers waren groepen van drie tot vijf vrienden en familieleden, die werden uitgenodigd om deel te nemen aan een onderzoek in een plaatselijk café. Bij aankomst werden ze willekeurig toegewezen om hun telefoons op tafel te leggen of om ze weg te leggen.

De groep die zijn telefoon op tafel had, meldde significant meer afgeleid te zijn, en genoot ook veel minder van hun sociale interacties. En dat allemaal door de telefoon in het zicht op tafel te leggen. Vervolgonderzoek door Dunn's lab heeft uitgewezen dat dit effect zich ook uitstrekt tot sociale interacties tussen vreemden: alleen al het feit dat je je mobiele telefoon bij je hebt, vermindert de kans dat je glimlacht naar de persoon tegenover je in een wachtkamer.

‘Wat als’-scenario

Nog een onderzoek toont de hoge druk van het ‘wat als’ scenario aan. Allen, Knipler en Chan schetsten het scenario door middel van olympiërs op het prijzenpodium. Onafhankelijke juryleden bekeken clips van de medaillewinnaars die op het podium stonden en beoordeelden, zonder dat hun werd verteld welke medaille ze hadden gekregen, hoe blij ze keken. Uit het onderzoek kwamen interessante verschillen tussen de bronzen en zilveren winnaar: de winnaars met brons waren gelukkiger dan de winnaars met zilver. Dit komt door het ‘tegenfeitelijk denken’: voor de zilveren medaillewinnaar is het vergelijkingspunt anders: je hebt een zilveren medaille gekregen, maar je had goud kunnen krijgen.

Als je dit voorbeeld vertaald naar een mobiele telefoon, die ondersteboven aan de tafel ligt terwijl je met vrienden of familie aan het eten bent. Natuurlijk, je kunt genieten van het gesprek aan tafel. Maar wat voor plezier staat er te wachten aan de andere kant van je iPhone scherm? Denk er eens over na. Aan de andere kant van de iPhone kan letterlijk van alles zijn. Een belangrijk iemand kan je iets belangrijks hebben gestuurd. Je zou een nieuwe melding kunnen hebben op je Instagram account. Er kan belangrijk wereldnieuws zijn dat je nog niet gehoord hebt.

Afleiding is altijd al een vijand geweest. Enkele van s’ werelds oudste filosofen waarschuwden ons om voorzichtig met onze aandacht om te gaan, waakzaam te blijven in onze focus, en niet toe te geven aan verspilde gedachten. Dit geldt net zo goed voor de Grieken, wellicht geïnspireerd door de mythologie van de Sirenen.

(Foto: Pexels/Giftpundits.com)