Esther: ‘Als mijn dochter vanaf jonge leeftijd geholpen was, had ze een heel ander leven had gehad’

Verkeerde labels in de ggz of te laat gegeven diagnoses: het gebeurt vaak. Volgens een onderzoek van GGNet wordt aan een kwart van de ggz-patiënten een verkeerde diagnose gegeven en kan het jaren duren voordat de patiënt wel de juiste diagnose, en dus hulp, krijgt. Esther Groenewegen-Jonker (51) en haar dochter (21) kregen allebei niet de juiste diagnose in Nederland en moest de Atlantische oceaan over om hulp te krijgen.

Groenewegen haar dochter heeft een reactieve hechtingsstoornis en zelf is Groenewegen ook onveilig gehecht. Een reactieve hechtingsstoornis is een psychische aandoening die zich ontwikkelt in de eerste vijf levensjaren. Kinderen die aan deze stoornis lijden, slagen er niet in om zich op een gepaste wijze emotioneel te hechten aan hun ouders of anderen die voor hen zorgen. Groenewegen legt het uit als ‘de twee gezichten’ bij hechtingsproblematiek. Deze kinderen kunnen soms lief en attent overkomen en op andere momenten heel lastig zijn.

Onveilige gehechtheid kan zich op allerlei verschillende manieren uiten. ‘Het kan zich naar buiten uiten; dan kunnen kinderen heel agressief en onaangenaam zijn en heb je te maken met externaliserend gedrag. Maar het kan ook zich naar binnen keren; dan zijn de kinderen vaak heel lief en sociaal gepast, dit noem je internaliserend gedrag.’

Bij beide gedragingen hebben baby’s en jonge kinderen aangeleerd dat hun hulpvraag er niet toe deed. Ouders van deze kinderen hebben niet voldoende responsief gereageerd op de behoeften van deze kinderen. ‘Daardoor hebben zij de overtuiging: toen ik je nodig had was je er niet, daarom doe ik het nu wel alleen’, legt Groenewegen uit. Het gevolg hiervan is dat het niet duidelijk opvalt dat het kind ergens mee worstelt en dus komt de hulp vaak veel later.

‘Uitbehandeld’  

Groenewegen merkte al vroeg dat er ‘iets’ was met haar baby en terugkijkend had ze zo graag gewild dat er bij de afspraken op het consultatiebureau iets was geweest van passende hulp. Of in ieder geval iets van een folder met daarin de risicofactoren en symptomen bij onveilige gehechtheid. Maar die was er niet en die is er nu vijftien jaar later nog steeds niet. Groenewegen ging op zoek naar hulp voor het gedrag voor haar dochter en kreeg van de hulpverlening te horen dat het gedrag van haar dochter een goed pak voor haar billen nodig had.

Inmiddels praatte haar dochter niet met Groenewegen - wel met vreemden, want hoe minder intiem, hoe opener ze was -, mocht Groenewegen haar niet aanraken, was vriendschappen sluiten met leeftijdsgenoten onmogelijk en ‘nee’ zeggen heel moeilijk. Er werd van alles geprobeerd: een opnamen in een psychiatrische instelling, twee jaar lang werd zij daar behandeld voor haar gedragsproblemen. Na twee jaar was de prognose: ze zal nooit mee kunnen draaien in deze maatschappij.

Dat was het moment dat Groenewegen haar tijgerinnen gevoel ontwikkelde en zelf op zoek ging naar hulp. Ze kwam uit bij tomatis therapie en differentiatietherapie ‘Dit hielp allemaal een beetje maar ze kon nog steeds geen nabijheid van haar moeder verdragen, meekomen met school, vriendschappen opbouwen, of het verschil snappen tussen toelachen en uitlachen. De Nederlandse hulpverlening kon ons niet veel meer bieden en dus ben ik verder gaan kijken.’

Gezinstherapieën in Amerika

En zo kwam Groenewegen achter een traumabehandeling in Amerika. Ze twijfelde geen moment en ging hier met haar hele gezin naar toe. En daar kreeg zij pas de tools, inzichten en strategieën om beter het gedrag van haar dochter om te gaan. Tijdens het kamp kreeg het hele gezin in de ochtend een aantal uren psycho-educatie en in de middag was er ruimte voor vele ‘bonding-activities’. Hier kreeg Groenewegen de juiste trauma sensitieve tools aangereikt om het gedrag van haar dochter te reguleren.

‘Het is een complex probleem en dus is er ook een complexe aanpak nodig, maar in het kort leerde ik dat als je kind trauma gedrag laat zien, je dat als hun manier van communiceren moet zien, hun ‘traumataal’. Ga dan niet straffen maar ga samen met je kind brein regulatie oefeningen doen zodat je kind weer tot rust kan komen.’ Als voorbeeld noemt Groenewegen een huilende of gefrustreerde baby. Tegen die baby ga je niet urenlang praten. Nee, je pakt hem op en gaat er mee bewegen, langzaam heen en weer wiegen. Dat op en neer bewegen is één van de meest krachtige brein regulatie tools en enorm helend.

Zoektocht

En langzaam bloeide Groenewegen haar dochter op. ‘Ze ontwikkelde haar empathisch vermogen, ging meer praten, ik mocht haar voorzichtig aanraken en ze durfde meer nee te zeggen tegen anderen.’ Maar behalve dat haar dochter door een rollercoaster van verandering en groei ging, kwam Groenewegen ook achter een aantal ontdekkingen. ‘Terwijl ik meedeed met haar therapieën kwam ik erachter dat ik hoog scoorde op de risicofactoren van hechtingsproblematiek. Ik heb een heftige jeugd gehad, waarin ik opgroeide met scoliose en mijn opa verloor aan suïcide. Mijn moeder kampte met mentale problemen en ik ben aangerand door een pedofiel op mijn zesde. Dit uitte zich in lichamelijk problemen, maar die klachten hebben mij ouders nooit aan mijn vroegkinderlijk trauma gekoppeld. Dat verwijt ik ze niet, dat deed volgens mij niemand in die tijd.’

Door de zoektocht naar oplossingen voor haar dochter kwam Groenewegen erachter dat zij zelf ook onveilig is gehecht. ‘Mijn brein heelt niet zo snel als dat van mijn dochter, maar ik ben mezelf beter gaan begrijpen. Als je onveilig gehecht bent is eenzaamheid een groot ding. Cognitief benoemen wat er aan de hand is kan daarmee goed helpen. Is het werkelijk waar dat ik zo eenzaam ben? Maar als je niet weet dat je op die manier met jezelf in gesprek kan gaan, is de kans groot dat het kan overgaan in suïcide gedachten of uitingen. Deze uitingen zijn eigenlijk een grote schreeuw: Ik wil dit niet meer voelen, help mij, ik kan dit niet alleen!

In Amerika leerde Groenewegen de juiste trauma sensitieve tools aan om haar dochter te helpen met haar traumagedragingen. Dit veranderde het leven van haar dochter totaal en gaf Groenewegen weer hoop voor de toekomst. Maar tegelijkertijd zorgde het voor de constante vraag: Waarom is deze kennis en expertise niet beter bekend in Nederland?

Als Hechten Niet Vanzelf Gaat

Groenewegen is er inmiddels achter dat zij niet de enige is die op zoek is naar de juiste tools en informatie. Daarom heeft ze twee boeken over dit onderwerp geschreven; Hechtingsmonster In De Klas en Als Hechten Niet Vanzelf Gaat en zette daarna een bedrijf, academie en community op om ouders en professionals te helpen bij hechtingsproblematiek. Haar motto: Kinderen met hechtingsproblemen zijn niet lastig; ze hebben het lastig.

‘Ik weet zeker dat als mijn dochter op jonge leeftijd op de juiste manier geholpen was zij niet twee jaar in dagbehandeling had hoeven doorbrengen, niet op zoveel verschillende scholen had hoeven zitten en gewoon net als elk ander kind de schoolperiode had gehad die je elk kind gunt. Nu heeft zij door het wisselen van school steeds weer het gevoel gekregen dat er iets mis was met haar. Dit deed haar zelfvertrouwen natuurlijk geen goed. Waarom heeft niemand het gedrag van mijn dochter op de juiste manier kunnen begrijpen? Het was gewoon haar manier om aan anderen te laten zien: help mij, ik kan dit niet alleen’. En dat is de missie die Groenewegen nu uitdraagt in haar werk: Hechtingsproblemen beter bekend maken zodat er meer begrip, bewustzijn en juiste begeleiding beschikbaar komt voor ouders en hun getraumatiseerde kinderen. (Foto: Mariël Kolmschot)